Kim jest konsument?

Zgodnie z art. 22.1 Kodeksu cywilnego, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Aby dana osoba mogła być uznana za konsumenta muszą zostać spełnione następujące warunki:

  1. osoba musi być osobą fizyczną,

  2. musi dokonywać czynności prawnej,

  3. czynność prawna musi być dokonywana z przedsiębiorcą,

  4. czynność prawna nie jest związana bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby.

Osoba fizyczna, która dokonuje na własny użytek zakupu towarów u przedsiębiorcy traktowana jest jako konsument.Uzyskanie statusu konsumenta w istotny sposób wpływa na pozycję osoby fizycznej w relacji z kontrahentem (przedsiębiorcą). Przyznanie statusu konsumenta oznacza uzyskanie szczególnych uprawnień (np. z tytułu wad produktu), prawo do uzyskania szczególnych informacji na temat dokonywanej czynności prawnej (np. dotyczących cech kupowanego produktu), czy też upraszcza dochodzenie roszczeń przeciwko przedsiębiorcy (np. poprzez wprowadzenie domniemania rozpoznania reklamacji zgodnie z żądaniem konsumenta, czy poprzez odwrócenie ciężaru dowodu w toku postępowania sądowego).

Konsument to tylko osoba fizyczna

Konsumentem może być tylko osoba fizyczna. Oznacza to, że konsumentem nie może być

  1. osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością),

  2. tzw. ułomna osoba prawna (np. spółka jawna, stowarzyszenie).

Dotyczy to także sytuacji, w których wskazane powyżej kategorie podmiotów dokonują czynności prawnych (np. zawierając umowę sprzedaży) zupełnie niezwiązanych z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub też nie związanych z taką działalnością (np. w przypadku stowarzyszenia).

Dokonywanie czynności prawnej

Osoba fizyczna jest traktowana jako konsument tylko na potrzeby dokonywania czynności prawnej. Dotyczy to przy tym zarówno okresu poprzedzającego dokonanie czynności prawnej (np. informacji uzyskiwanych od sprzedawcy przed dokonaniem zakupu), jak i okresu po dokonaniu tej czynności (np. wad zakupionego towaru ujawnionych już po zawarciu umowy sprzedaży).

Status konsumenta nie jest zatem nierozłącznie związany z każdą osobą fizyczną, lecz jedynie aktywuje się w sytuacjach szczególnych, kiedy dokonując czynności prawnych z przedsiębiorcami osoba taka zasługuje na przyznanie jej szczególnej ochrony.

Dokonywanie czynności prawnej z przedsiębiorcą

Status konsumenta przysługuje tylko w związku z dokonywaniem czynności prawnej z przedsiębiorcą. Oznacza to, że status konsumenta nie przysługuje w przypadku dokonywania czynności prawnej z innym „konsumentem” (osobą nie będącą przedsiębiorcą).

Druga strona czynności prawnej musi być przedsiębiorcą. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, która prowadzi działalność zawodową lub gospodarczą we własnym imieniu.

Co istotne, o tym czy osoba taka prowadzi działalność gospodarczą nie przesądza wyłącznie fakt jej wpisania jako przedsiębiorcy do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Za przedsiębiorcę może być także uznana osoba nie wpisana do tej ewidencji, jeżeli zostanie uznana za osobę rzeczywiście prowadzącą działalność gospodarczą (pomimo braku dopełnienia wymogów formalnych).

Brak bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową

Status konsumenta nie będzie przysługiwał osobie fizycznej jeżeli dokonywana czynność prawna będzie związana z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Oznacza to, że jedna osoba fizyczna może w zależności od rodzaju dokonywanej czynności prawnej (zawieranej umowy) albo być konsumentem albo nim nie być.

Co istotne, nie chodzi o jakikolwiek związek czynności prawnej z działalnością gospodarczą lub zawodową. Aby uznanie danej osoby za konsumenta nie było możliwe związek ten musi być bezpośredni – w uproszczeniu możemy przyjąć, że związek ten musi być silny. Możliwe jest także przyjęcie, że jeżeli czynność taka nie jest typowa dla prowadzonej działalności, to związek taki nie jest bezpośredni.

Przykładem może być zawieranie przez lekarza umowy ubezpieczeniowej, czy dokonywanie przez niego zakupu lokalu usługowego, w którym będzie on prowadził działalność gospodarczą. Czynności takie są związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą i zawodową, jednak związek ten nie musi być związkiem bezpośrednim. Czynności takie mają bowiem charakter incydentalny, nie są dokonywane na co dzień. W związku z tym, osoba taka może być przyznany status konsumenta.

Istotę związku z działalnością gospodarczą lub zawodową należy w każdym przypadku badać na gruncie indywidualnej sprawy. W przypadku różnych sytuacji ta sama czynność może być bowiem oceniana w różny sposób, a tym samym różne osoby mogą być albo nie być traktowane jako konsumenci.