Art. 25 Kodeksu cywilnego stanowi, iż miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Co istotne, w rozumieniu prawa cywilnego, miejscem zamieszkania nie jest konkretny adres (mieszkanie, lokal, dom), gdzie dana osoba zamieszkuje, a jedynie miejscowość, w której znajduje się ten adres.

Miejsce zamieszkania to miejscowość, a nie konkretny lokal

Na podstawie wyżej wspomnianego artykułu można wywnioskować, że miejscem zamieszkania nie jest konkretny adres, czyli mieszkanie, lokal, dom, ulica, gdzie dana osoba zamieszkuje, a jedynie miejscowość.

Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania

W rozumieniu prawa cywilnego każda osoba może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania.W dzisiejszych czasach spotykamy się ze zjawiskiem korzystania z wielu lokali jednocześnie, ale przeznaczonych na różne cele takie jak rekreacyjne, mieszkaniowe, czy takie gdzie prowadzi się działalność gospodarczą.

Pomimo tego, że dana osoba może przebywać w kilku miejscach w równych proporcjach czasu, w rozumieniu prawa cywilnego każda osoba może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Za miejsce zamieszkania należy uznać tylko taką miejscowość, gdzie ma miejsce największa aktywność życiowa: osobista i zawodowa. Jest ona największa w porównaniu do innych miejscowości, gdzie dana osoba przebywa.

Co decyduje o miejscu zamieszkania?

Ustalenie miejsca zamieszkania odbywa się poprzez ustalenie dwóch kwestii:

  1. Faktycznego przebywania w danym miejscu,

  2. Zamiaru przebywania w danym miejscu z zamiarem stałego pobytu.

Pierwszym z elementów jest faktyczne przebywanie przez osobę w danym miejscu. Prawnicy określają ten element jako „corpus”.

Drugim elementem jest „animus” – czyli zamiar stałego przebywania w danym miejscu. Ustalenie tej okoliczności nie opiera się na składaniu formalnych deklaracji (np. w formie dokumentu), lecz w oparciu o okoliczności towarzyszące.

Przeciętny obserwator powinien być w stanie stwierdzić, osoba deklarująca zamieszkiwanie w określonym miejscu traktuje to miejsce jako miejsce swojego stałego pobytu, co powinno wynikać z jej zachowania. Zamiar stałego pobytu może się przejawiać na przykład zakupem mieszkania, stałym przebywaniem w danym miejscu, czy pracowaniem na terenie określonej miejscowości. Pomimo to, nie można identyfikować zamiaru stałego pobytu z samym zatrudnieniem. Muszą się bowiem pojawić czynniki nie tylko ekonomiczne, ale też te rodzinne i emocjonalne.

Miejsce zamieszkania a miejsce zameldowania

Miejsca zamieszkania w rozumieniu prawa cywilnego nie należy utożsamiać jako miejsca zameldowania. Są to pojęcia całkowicie rozdzielne i należy je odróżniać pomimo potocznego i nagminnego utożsamiania. Pojęcie miejsca zamieszkania to pojęcie funkcjonujące na gruncie prawa cywilnego, pojęcie zameldowania to z kolei pojęcie funkcjonujące na gruncie prawa administracyjnego.

Samo zameldowanie nie jest równoznaczne z zamieszkiwaniem danej miejscowości (chociaż złożenie wniosku o zameldowanie jest jednoznaczne ze złożeniem deklaracji, że dana osoba zamierza przebywać w danym miejscu na stałe – w przypadku zameldowania na pobyt stały, albo czasowo – w przypadku zameldowania na pobyt czasowy).

O zamieszkaniu świadczy jedynie faktyczny pobyt. Jako przykład można tu podać młodych ludzi, którzy zameldowani w swoich pierwotnych domach, przeprowadzają się do innych miast, by rozpocząć studia, czy pracę. Rodzinne lokum przestaje być ich miejscem zamieszkania.

Miejsce zamieszkania dziecka

Miejscem zamieszkania dziecka, które pozostaje pod władzą rodzicielską jest:

  1. miejsce zamieszkania rodziców

  2. miejsce zamieszkania tego rodzica, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska, albo któremu wykonywanie takiej władzy zostało powierzone.

W sytuacji, kiedy władza rodzicielska jest przyznana obojgu rodzicom na równi, ale z jakichś przyczyn nie mieszkają jednak razem, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego rodzica, u którego stale mieszka.

Zdarzają się jednak przypadki, kiedy dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców. W takich sytuacjach miejsce zamieszkania małoletniego określa sąd opiekuńczy.

Miejsce zamieszkania osoby pozostającej pod opieką

Art. 27 Kodeksu cywilnego określa, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania jej opiekuna.