Czym jest zdolność do czynności prawnych?

Zdolnośc do czynności prawnych oznacza m.in. możliwośc zawierania umów we własnym imieniu.

Zgodnie z art. 11 Kodeksu cywilnego pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie. Zdolność do czynności prawnych oznacza możliwość dokonywania własnym działaniem i we własnym imieniu czynności prawnych.

Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych nie przesądza o tym, że dokonana czynność będzie ważna, gdyż o jej ważności decyduje także spełnienie warunków określonych przez inne przepisy KC. Zdolności do czynności prawnych nie można się zrzec, nie jest ona dziedziczna ani zbywalna. Jedyny sposób, w jaki można ją utracić, stanowi ubezwłasnowolnienie. Po uchyleniu ubezwłasnowolnienia, osoba dotychczas ubezwłasnowolniona uzyskuje zdolność do czynności prawnych i nadal jej źródłem pozostaje osiągnięta pełnoletność, nie natomiast orzeczenie sądu.

Komu przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych?

Przepis art. 11 KC stanowi, że pełną zdolność do czynności prawnych posiadają pełnoletnie osoby fizyczne i jest to jedyny sposób jej nabycia. Kolejne przepisy KC przesądzają o ograniczonej zdolności do czynności prawnych bądź o jej braku. O zdolności do czynności prawnych decydują wiek oraz ewentualne ubezwłasnowolnienie.

Kryterium wieku rozstrzyga, że osoby do ukończenia trzynastego roku życia nie posiadają zdolności do czynności prawnych, natomiast po jego ukończeniu, a przed uzyskaniem pełnoletności, mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Drugie kryterium, czyli ubezwłasnowolnienie pozbawia pełnej zdolności do czynności prawnej osoby pełnoletnie.

Uzyskanie pełnej zdolności do czynności prawnych, a wcześniejsze czynności prawne

W momencie uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnych, czynności prawne dokonane przez przedstawiciela ustawowego w okresie braku przysługiwania tej zdolności pozostają ważne.

Zgodnie z dawniej obowiązującym poglądem orzecznictwa sądowego, pełnomocnictwo procesowe udzielone przez przedstawiciela ustawowego w imieniu małoletniego wygasa z chwilą uzyskania przez niego pełnoletności.

Obecnie pogląd ten stracił na wartości, gdyż w orzecznictwie wykształcił się nowy, sprzeczny z dotychczas prezentowanym pogląd, wedle którego pełnomocnictwo takie nie wygasa z chwilą osiągnięcia przez małoletniego pełnoletności. Aktualnie przyjmuje się, że jeżeli przedstawiciel ustawowy małoletniej strony ustanawia dla niej pełnomocnika, to (zgodnie z teorią reprezentacji, na której zasadza się instytucja pełnomocnika) trzeba przyjmować, iż to strona za pośrednictwem swego przedstawiciela ustawowego udziela pełnomocnictwa; innymi słowy, że to ona sama jest mocodawcą. W konsekwencji osiągnięcie przez mocodawcę pełnoletności nie może w żaden sposób wpływać na byt umocowania, a w szczególności nie może pociągać za sobą wygaśnięcia pełnomocnictwa.

Zdolność procesowa, a zdolność do czynności prawnych

Zdolność procesową, o której mowa w art. 65 Kodeksu postępowania cywilnego, mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza ona zdolność do samodzielnego dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

Osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych posiadają zdolność procesową jedynie w takim zakresie, w jakim ustawa przyznaje im zdolność do samodzielnego działania.

Czynności prawne dokonane przez osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych

Treść przepisu art. 12 Kodeksu cywilnego wskazuje, kiedy nie ma zdolności do czynności prawnych. W myśl tego przepisu, zdolności do czynności prawnych nie posiadają osoby, które:

  1. nie ukończyły trzynastego roku życia

  2. osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Konsekwencję braku zdolności do czynności prawnych stanowi brak możliwości dokonywania samodzielnie czynności prawnych. Osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych muszą działać przy dokonywaniu takich czynności przez przedstawiciela ustawowego.

Jeżeli osoba nieposiadająca zdolności do czynności prawnych naruszy ten zakaz i dokona czynności prawnych działali samodzielnie, czynność dokonana przez nich będzie obarczona sankcją bezwzględnej nieważności.

Wyjątek stanowi art. 14 §2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, jeżeli osoba niemająca zdolności do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.