Ochrona posiadania

Czym jest posiadanie?

Ochrona posiadania nieruchomości

Posiadanie jest pojęciem z zakresu prawa rzeczowego. Posiadanie jest stanem faktycznym polegającym na władaniu określoną rzeczą.

Możliwe jest jednak posiadanie służebności – szczególnego uprawnienia do korzystania z cudzej rzeczy.

Posiadanie może dotyczyć w szczególności :

  • rzeczy ruchomej lub nieruchomości (w zakresie prawa własności)
  • rzeczy oddanej w użytkowanie wieczyste (prawa użytkowania wieczystego)
  • rzeczy oddanej w użytkowanie
  • spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
  • niektórych postaci służebności (mp. służebności mieszkania, czy służebności przejazdu)
  • rzeczy oddanej do korzystania na podstawie umowy najmu lub umowy dzierażawy

Należy podkreślić, że nie każde władanie rzeczą wiąże się z jej posiadaniem – niezbędnym elementem posiadania jest władanie rzeczą jak właściciel lub jak mający prawo do władania cudzą rzeczą. Art. 336 Kodeksu cywilnego określa, że posiadaczem rzeczy jest zarówno ten:

  • kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny); jak i ten
  • kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Z posiadaniem mamy do czynienia przy równoczesnym istnieniu dwóch elementów:

  • fizycznego władania rzeczą (corpus possesionis)
  • zamiaru władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi).

Faktyczne władanie rzeczą

Faktyczne władanie nad rzeczą wyraża się w widocznym dla innych osób zachowaniu posiadacza. Z określenia „władanie rzeczą jak właściciel” wynika, że posiadacz nie musi posiadać tytułu prawnego posiadania (posiadanie nie musi być zgodne z prawem – możliwe jest posiadanie rzeczy stanowiącej cudzą własność). Ma jednak zachowywać się tak jak właściciel rzeczy.

Posiadanie musi być trwałe, a nie jedynie tymczasowe. Przy tymczasowym władaniu brak zresztą zamiaru władania rzeczą dla siebie, czyli tak jak robi to właściciel

Warto również podkreślić, że posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje rzecz drugiej osobie w posiadanie zależne (art. 377 Kodeksu cywilnego).

Zamiar władania rzeczą dla siebie

Zamiar władania rzeczą dla siebie to wewnętrzna i subiektywna wola posiadania. Ocena istnienia woli posiadania będzie jednak dokonywana poprzez ocenę zamanifestowanych na zewnątrz (czyli widzianych przez osoby trzecie) przejawów władania rzeczą.

Współposiadanie rzeczy

Współposiadanie rzeczy to szczególna odmiana posiadania. W takim przypadku kilka osób posiada jedną rzecz. Nie można jednak mówić o współposiadaniu, gdy względem jednej rzeczy jedna osoba jest posiadaczem samoistnym, a inna posiadaczem zależnym (na przykład właściciel mieszkania i najemca mieszkania).

Nawiązanie do współposiadania można znaleźć w przepisach art. 206 i 346 Kodeksu cywilnego. Pierwszy z przepisów mówi o uprawnieniu współwłaścicieli do współposiadania rzeczy. Natomiast drugi dotyczy ochrony posiadania w stosunku między współposiadaczami.

Ochrona posiadania – sposoby

W polskim prawie cywilnym posiadanie jest chronione na kilka sposobów. Należą do nich:

  • obrona konieczna
  • dozwolona samopomoc
  • roszczenie o wstrzymanie budowy
  • roszczenie posesoryjne

Obrona konieczna

Władanie nieruchomością jak właścicielObrona konieczna zaliczana jest to środków ochrony własnej posiadacza. Zgodnie z art. 343 § 1 Kodeksu cywilnego posiadacz może zastosować obronę konieczną, żeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.

Obrona konieczna znajduje więc zastosowanie w momencie zamachu na posiadanie.  Jej celem jest odparcie tego zamachu.

Z racji tego, że obrona ma być konieczna należy sięgać do środków niezbędnych, a jednocześnie wystarczających do odparcia zamachu. Konieczne jest więc zachowanie proporcji między stopniem zagrożenia a stosowanym środkiem obrony.

Dozwolona samopomoc

Dozwolona samopomoc polega na tym, że posiadacz własnym działaniem przywraca poprzedni stan posiadania. Dozwolona pomoc różni się od obrony koniecznej tym, że jest realizowana już po dokonaniu naruszenia posiadania (a nie w jego trakcie). W przypadku:

  • posiadania nieruchomości – jest realizowana niezwłocznie po naruszeniu posiadania,
  • posiadania rzeczy ruchomej – jest realizowana natychmiast po naruszeniu posiadania.

Zgodnie z art. 343 § 2 zdanie 1 Kodeksu cywilnego posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni. Nie może jednak przy tym stosować przemocy względem innych osób.

Z kolei posiadacz rzeczy ruchomej może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego, jeśli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody (art. 343 § 2 zdanie 2 Kodeksu cywilnego).

Roszczenie o wstrzymanie budowy

Zgodnie z art. 347 § 1 Kodeksu cywilnego posiadaczowi nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeśli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie albo grozić wyrządzeniem mu szkody. Roszczenie to ma więc charakter prewencyjny.

Roszczenie to może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy. Wygasa ono, jeśli nie będzie dochodzone w ciągu miesiąca od dnia rozpoczęcia budowy (art. 347 § 2 Kodeksu cywilnego).

Roszczenie posesoryjne (ochrona posesoryjna)

Ochrona posiadania na drodze sądowej realizowana jest za pomocą skargi posesoryjnej w postępowaniu odrębnym uregulowanym w art. 478 i 479 Kodeksu postępowania cywilnego.

Roszczenie posesoryjne jest roszczeniem o przywrócenie stanu poprzedniego i zaniechanie naruszeń. Roszczenie posesoryjne przysługuje jeżeli dokonano naruszenia posiadania, a brak przy tym przesłanek do skorzystania z dozwolonej samopomocy lub gdy posiadacz nie skorzystał z niej we właściwym terminie.

Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym. Sąd lub inny organ powołany do rozpoznawania spraw tego rodzaju może jednak stwierdzić, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem (art. 344 § 1 zdanie 2 Kodeksu cywilnego).

Również w przepisach procesowych postanowiono, że w sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego (art. 478 Kodeksu postępowania cywilnego).

Może to skutkować tym, że osoba nieuprawniona do władania daną rzeczą uzyska sądową ochronę posiadania przeciwko osobie uprawnionej do władania rzeczą. Może dojść do tego na przykład w sytuacji, w której właściciel wynajmowanego mieszkania próbuje usunąć z tego mieszkania osobę nieuprawnioną do korzystania z tego lokalu (np. już po skutecznym wypowiedzeniu umowy).

Kiedy przysługuje ochrona posesoryjna?

Posiadacz rzeczy może skorzystać z roszczenia posesoryjnego, gdy dojdzie do samowolnego naruszenia posiadania. Polega ono na bezprawnym wkroczeniu w sferę władztwa faktycznego posiadacza. Najpierw więc należy ustalić, że osoba dokonująca naruszenia nie była do tego upoważniona.

Nie mamy do czynienia z samowolnym naruszeniem posiadania, gdy istnieje podstawa prawna, która usprawiedliwia wkroczenie w zakres cudzego posiadania. Podstawę taką może stanowić wyraźny przepis prawa, orzeczenie sądu, decyzja administracyjna, czy też zgoda samego posiadacza.

Z naruszeniem posiadania mamy do czynienia, gdy nastąpi fizyczna ingerencja w sferę cudzego władztwa. Chodzi tu o zakłócenie lub częściowe albo całkowite pozbawienie posiadania.

O naruszeniu można też mówić wtedy, gdy określona osoba narusza spokój posiadacza kierując wobec niego groźby.

Natomiast przypadkowa lub jednorazowa ingerencja nie stanowi samowolnego naruszenia posiadania, jeśli okoliczności wskazują na brak woli naruszenia posiadania.

Komu przysługuje roszczenie posesoryjne?

Z roszczeniem posesoryjnym może wystąpić tylko posiadacz rzeczy. Zgodnie z art. 336 Kodeksu cywilnego posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Nie może więc wystąpić z roszczeniem posesoryjnym dzierżyciel rzeczy, czyli osoba, która faktycznie włada rzeczą z kogo innego. Może on jednak skorzystać z instytucji obrony koniecznej i dozwolonej samopomocy.

Przeciwko komu przysługuje ochrona posesoryjna?

termin wniesienia powództw aposesoryjnego

Z roszczeniem posesoryjnym można wystąpić przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło.

Wyrok zapadły w procesie posesoryjnym powinien precyzyjnie określać obowiązki pozwanego. Jeśli naruszenie posiadania polegało na pozbawieniu posiadacza faktycznego władztwa nad rzeczą wystarczy, że sąd nakaże pozwanemu przywrócenie poprzedniego stanu posiadania przez wydanie rzeczy powodowi.

Natomiast w przypadku innych naruszeń konieczne jest dokładne określenie wymaganych lub zakazanych czynności pozwanego.

Termin do wniesienia powództwa posesoryjnego

Art. 344 § 2 Kodeksu cywilnego stanowi, że roszczenie posesoryjne wygasa, jeśli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia. Przez dochodzenie roszczenia należy rozumieć wytoczenie powództwa.

Naruszenie posiadania w Krakowie? Moja kancelaria adwokacka Może Ci pomóc!

Moja kancelaria adwokacka w Krakowie specjalizuje się w prawie cywilnym. Dzięki temu będę w stanie rozwiązać Twoje problemy dotyczące ochrony posiadania zarówno dotyczącej nieruchomości, jak i rzeczy ruchomych. Jako adwokat jestem Ci w stanie pomóc m.in. w następujących sprawach:

  • ocena możliwości skorzystania z obrony koniecznej lub samopomocy
  • ocena celowości skorzystania z ochrony prawa własności lub prawa posiadania
  • reprezentowanie w sporach sądowych dotyczących roszczenia windykacyjnego
  • reprezentowanie w sporach sądowych dotyczących roszczenia posesoryjnego