Umowa o dożywocie

Na czym polega umowa o dożywocie?

Na podstawie umowy o dożywocie przenoszone jest prawo własności nieruchomościUmowa o dożywocie jest rodzajem umowy cywilnoprawnej uregulowanej w art. 908-916 Kodeksu cywilnego. W umowie dożywocia właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę. Nabywca w zamian za to zobowiązuje się zapewnić zbywcy lub bliskiej mu osobie dożywotnie utrzymanie. Widoczna jest tu zatem funkcja alimentacyjna i losowy charakter tej umowy.

Zbywcą może być tylko osoba fizyczna, ponieważ tylko do niej odnoszą się postanowienia o dożywotnim utrzymaniu i stosunku bliskości. Jeśli chodzi o nabywcę nieruchomości, to może być nim każdy.

Zbyć można każdą nieruchomość. Zgodnie z art. 158 Kodeksu cywilnego zawarcie umowy dożywocia wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Brak zachowania formy aktu notarialnego skutkować będzie nieważnością czynności prawnej.

Najczęściej umowę o dożywocie zawiera się w stosunkach wiejskich  w takim przypadku służy ona do przekazywania gospodarstw rolnych w tzw. obrocie rodzinnym. Z drugiej strony, umowa dożywocia jest coraz częściej zawierana jako środek ochrony przed obowiązkiem zapłaty zachowku od nieruchomości przekazanej na podstawie umowy darowizny.

Obowiązek zapewnienia dożywotniego utrzymania

Dostarczenie opału na podstawie umowy o dożywocieTo na czym będzie polegało dożywotnie utrzymanie na ogół określają strony w umowie dożywocia. Jeśli tego nie zrobią na pomoc przychodzi przepis art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że w takim wypadku nabywca powinien przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Obowiązek taki wymaga utrzymywania bliskich stosunków osobistych między stronami umowy dożywocia. Wszelkie poważne zakłócenia w tych stosunkach mogą doprowadzić do zmiany lub nawet rozwiązania umowy o dożywocie.

Umowa o dożywocie może przewidywać również ustanowienie użytkowania na rzecz dożywotnika, służebność osobistą lub rentę.

Zmiana treści stosunku dożywocia

Dopuszczalna jest zmiana treści stosunku dożywocia tylko w następujących wypadkach:

  • gdy z jakichkolwiek powodów powstaną między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby nadal pozostawały w bezpośredniej styczności ze sobą (np. jeśli będą ze sobą poważnie skłóceni) – zmiana polega na zmianie wszystkich lub niektórych uprawnień związanych z prawem dożywocia na dożywotnią rentę, zaś może jej żądać każda ze stron umowy;
  • gdy zobowiązany z tytułu dożywocia doprowadzi do zbycia nieruchomości – w tym wypadku tylko dożywotnik może domagać się zmiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Zakończenie i rozwiązanie umowy o dożywocie

Dożywocie jest prawem majątkowym osobistym, a co za tym idzie jest niezbywalne i nie podlega dziedziczeniu. Wygasa zatem zawsze na skutek śmierci dożywotnika (art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego). Jeśli natomiast zostało ustanowione na rzecz kilku osób, ulega odpowiedniemu uszczupleniu w razie śmierci jednej z nich (art. 911 Kodeksu cywilnego).

W wyjątkowych sytuacjach umowa dożywocia może zostać rozwiązana przez sąd. Aby to nastąpiło muszą być spełnione następujące przesłanki art. 913 § 2 Kodeksu cywilnego:

  • wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron dalszego pozostawania ze sobą w bezpośredniej ze styczności;
  • z żądaniem rozwiązania umowy o dożywocie musi wystąpić osoba zobowiązana z tytułu dożywocia lub dożywotnik będący zbywcą nieruchomości.

Jeśli sąd uwzględni żądanie rozwiązania umowy o dożywocie, to prawo dożywocia wygasa i prawo własności nieruchomości przechodzi z powrotem na dożywotnika.

Kiedy można żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną?

Generalnie do umowy o dożywocie stosuje się przepisy o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika (art. 527 i następne Kodeksu cywilnego). Jednak art. 916 Kodeksu cywilnego przewiduje łagodniejsze przesłanki uznania umowy za bezskuteczną.

Osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny może żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy.

Żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną można w terminie 5 lat od daty jej zawarcia.

Umowa z następcą

Czym jest umowa z następcą?

Umowa z następcą uregulowana jest w ustawie z dnia 20.12.1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zawiera się ją w celu przeniesienia własności gospodarstwa rolnego.

Umowa z następcą dotyczy gospodarstwa rolnegoW umowie tej rolnik (właściciel lub współwłaściciel gospodarstwa rolnego) zobowiązuje się przenieść na następcę (osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat), własność lub udział we współwłasności oraz posiadanie gospodarstwa rolnego z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej. Warunkiem jest, aby do tego czasu następca pracował w tym gospodarstwie.

Jak wspomniano w umowie tej mamy do czynienia jedynie ze zobowiązaniem się do przeniesienia własności gospodarstwa rolnego. Aby rzeczywiście przenieść jego własność należy zawrzeć odrębną umowę. Zarówno umowa zobowiązująca, jak i przenosząca własność powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Roszczenie o zawarcie umowy przenoszącej własność przysługujące jedynie następcy ulega przedawnieniu z upływem roku od dnia, w którym umowa miała być zawarta, czyli od dnia nabycia przez rolnika prawa do emerytury lub renty.

W razie śmierci rolnika zobowiązanego z umowy z następcą, następca może żądać wykonania umowy od jego spadkobierców pod warunkiem, że przez co najmniej 5 lat pracował w gospodarstwie.

Świadczenia dla zbywcy gospodarstwa

Strony takiej umowy mogą dodać do umowy dodatkowe postanowienia. Dotyczyć one mogą zwłaszcza wzajemnych świadczeń stron. Zastrzeżenie takich dodatkowych świadczeń nie jest jednak obowiązkowe.

Jeśli nie postanowiono inaczej, to po przejściu własności gospodarstwa rolnego na następcę rolnik jest uprawniony do żądania od następcy świadczeń przewidzianych w art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego (to jest świadczeń związanych z dożywotnim utrzymaniem omówionych już powyżej). Może ich jednak żądać nie tylko stosownie do uzasadnionych potrzeb rolnika oraz członków jego rodziny, ale też stosownie do warunków majątkowych i osobistych następcy. Uwzględnić należy również pracę następcy przy gospodarstwie i korzyści uzyskane od rolnika zanim objął gospodarstwo.

Jeśli natomiast przeniesiono własność gospodarstwa rolnego na następcę zanim rolnik nabył prawo do emerytury lub renty, to do czasu aż rolnik nabędzie uprawnienia emerytalne lub rentowe może żądać od następcy świadczeń pieniężnych do wysokości połowy emerytury podstawowej miesięcznie, do czasu aż rolnik nabędzie uprawnienia emerytalne lub rentowe.

Rozwiązanie umowy z następcą

Zgodnie z art. 87 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników na żądanie rolnika sąd może rozwiązać umowę z następcą, jeżeli następca bez usprawiedliwionych powodów nie podjął albo zaprzestał pracy w gospodarstwie rolnika, nie wywiązuje się z obowiązków przyjętych w umowie lub postępuje w taki sposób, że nie można wymagać od rolnika, aby spełnił obowiązki względem następcy.

Dodatkowo na żądanie rolnika sąd, po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego, może rozwiązać umowę przenoszącą własność gospodarstwa rolnego, zawartą w celu wykonania umowy z następcą, jeżeli następca:

  • uporczywie postępuje wobec rolnika w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; lub
  • dopuścił się względem rolnika albo jednej z najbliższych mu osób rażącej obrazy czci bądź umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu albo wolności, lub;
  • uporczywie nie wywiązuje się ze swoich obowiązków względem rolnika, które wynikają z umowy lub przepisów prawa.

Problemy z umową dożywocia w Krakowie? Moja kancelaria adwokacka może Ci pomóc!

Jako adwokat w Krakowie specjalizuje się w prawie cywilnym. Z tego powodu problemy dotyczące umowy o dożywocie nie są mi obce. Moja kancelaria adwokacka w Krakowie będzie w stanie pomóc Ci między innymi w następujących sprawach dotyczących umowy o dożywocie:

  • doradztwo związane z celowością zawarcia umowy,
  • przygotowanie umowy,
  • reprezentacja w sporach dotyczących wykonywania umowy,
  • reprezentacja w sporach dotyczących rozwiązania umowy,
  • reprezentacja w sporach dotyczących uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną.