Długi spadkowe

Czym są długi spadkowe?

W skład spadku obok praw wchodzą również obowiązki majątkowe. Określa się je jako długi spadkowe lub pasywa spadku. Dzielą się one na 3 grupy:

1. obowiązki, których podmiotem był spadkodawca;
2. obowiązki, których podmiotem nie był spadkodawca, ale ich źródłem są stosunki prawne z udziałem spadkodawcy;
3. obowiązki, które powstają w chwili otwarcia spadku lub też później i które są związane z dziedziczeniem.

Obowiązki z pierwszej grupy z reguły przechodzą na spadkobierców. Muszą one mieć charakter majątkowy i nie mogą pozostawać w ścisłym związku z osobą spadkodawcy. Nie mogą one przechodzić na określone osoby, niezależnie od tego czy są one spadkobiercami.

Jakie obowiązki wchodzą w skład spadku?

Obowiązki z zakresu części ogólnej prawa cywilnego, które wchodzą w skład spadku to np.:

• obowiązek złożenia oświadczenia woli w sferze stosunków majątkowych, które podlegają dziedziczeniu (art. 64 Kodeksu cywilnego),
• obowiązki wynikające z działania spadkodawcy jako rzekomego pełnomocnika (art. 103 Kodeksu cywilnego), czy też z działania spadkodawcy niebędącego organem osoby prawnej w imieniu tej osoby (art. 39 § 1 Kodeksu cywilnego) albo z działania w imieniu osoby prawnej, która nie istnieje (art. 39 § 2 Kodeksu cywilnego).

Obowiązki w obrębie stosunków prawnorzeczowych przechodzą na spadkobierców, ponieważ mają charakter majątkowy. Jednak obowiązki, które są związane z prawem własności przechodzą na spadkobierców tylko wtedy, gdy przejdzie na nich prawo własności rzeczy. Chodzi tu przede wszystkim o obowiązki o charakterze tzw. obligacji realnych – na przykład:

• obowiązki współwłaścicieli wymienione w art. 200, 205, 207 i 208 Kodeksu cywilnego (współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną, zapłata od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi pracy, otrzymania pożytków i innych przychodów z rzeczy i rachunku z zarządu);
• obowiązki wynikające z prawa sąsiedzkiego uregulowane w art. 144 i następne Kodeksu cywilnego (m.in. zakaz immisji, ustanowienie drogi koniecznej);
• obowiązek przeniesienia własności gruntu zabudowanego przez samoistnego posiadacza w warunkach, o których mowa w art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego.

Jeśli chodzi o stosunki zobowiązaniowe, to na spadkobierców przechodzą obowiązki powstałe w wyniku umowy, ale także na skutek innych zdarzeń – na przykład w ramach bezpodstawnego wzbogacenia, wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym. Ponadto na spadkobierców przechodzi obowiązek naprawienia szkody, która wynikła z lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Na ogół obowiązki, które wynikają ze stosunków między małżonkami i stosunków rodzinnych przechodzą na spadkobierców zmarłej osoby. Do takich obowiązków należy m.in:

• obowiązek rodziców i opiekuna oddania majątku dziecka po tym jak ustanie zarząd;
• obowiązek zwrotu nakładów oraz wydatków poczynionych w związku ze sprawowaniem opieki, które przechodzą na spadkobierców dziecka lub podopiecznego;
• obowiązek zapłaty świadczeń alimentacyjnych, które stały się wymagalne za życia uprawnionego mimo, iż sam obowiązek alimentacyjny wygasa.

Dopuszczalna jest sytuacja, w której na spadkobierców przechodzą obowiązki, które nie ciążyły na spadkodawcy. Dotyczy to sytuacji, gdy ze stosunku prawnego, którego podmiotem był spadkodawca, a który wygasł z chwilą jego śmierci wynikają określone obowiązki majątkowe.

Obowiązki powstałe z chwilą otwarcia spadku

Do długów spadkowych zalicza się także obowiązki, które powstają w chwili śmierci spadkodawcy (a także po jego śmierci). Muszą być one jednak związane z otwarciem spadku. Przepis art. 922 § 3 Kodeksu cywilnego stanowi, że do długów spadkowych należą:

1. koszty pogrzebu spadkodawcy,
2. koszty postępowania spadkowego,
3. obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń,
4. inne obowiązki.

Innymi obowiązkami, które są zaliczane do długów spadkowych są z kolei

1. umożliwienie korzystania z mieszkania i urządzenia domowego przez okres 3 miesięcy od dnia otwarcia spadku,
2. obowiązek wydania małżonkowi spadkodawcy przedmiotów urządzenia domowego (zapis naddziałowy),
3. obowiązek dostarczenia dziadkom spadkodawcy środków utrzymania.

Koszty pogrzebu

Pogrzeb spadkodawcy ma odpowiadać zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Do kosztów takiego pogrzebu należy m.in. koszt trumny, miejsca na grób oraz koszt uroczystości pogrzebowych. Czasami do kosztów pogrzebu zalicza się również koszty wystawienia nagrobka. Oprócz tego do długów spadkowych należą także koszty związane z ostatnią chorobą spadkodawcy (sprawowania opieki nad chorym, utrzymanie go, koszty leczenia.). Dodatkowo obowiązkami, które obciążają spadkobierców są koszty postępowania o uznanie spadkodawcy za zmarłego.

Koszty postępowania spadkowego

Jeśli chodzi o koszty postępowania spadkowego, to do długów spadkowych należą tylko niektóre z nich. Są nimi takie koszty, które nie obciążają spadkobierców jako uczestników postępowania, jak również innych uczestników tego postępowania. przede wszystkim chodzi tu o:

• koszty zabezpieczenia spadku,
• koszty ogłoszenia testamentu,
• koszty przesłuchania świadków testamentu ustnego,
• koszty ustanowienia wykonawcy testamentu oraz wydatki związane z działaniami jakie podejmuje, jak również wynagrodzenie dla niego,
• koszty spisu inwentarza,
• koszty zarządu spadku nieobjętego.

Pozostałe długi spadkowe.

Kodeks cywilny w art. 922 § 3 wspomina też o „innych obowiązkach przewidzianych w przepisach księgi niniejszej”. Do obowiązków tych zalicza się:

1. prawo do korzystania z mieszkania spadkodawcy,
2. zapis naddziałowy,
3. obowiązek dostarczenia środków utrzymania dziadkom spadkodawcy.

Prawo do korzystania z mieszkania spadkodawcy

Chodzi tu przede wszystkim o obowiązek umożliwienia małżonkowi oraz innym osobom bliskim spadkodawcy korzystania z mieszkania i urządzenia domowego przez 3 miesiące od otwarcia spadku, o którym mowa w art. 923 § 1 Kodeksu cywilnego. Tego obowiązku nie można ograniczyć ani wyłączyć przez testament.

Osoby, o których mowa muszą wspólnie zamieszkiwać ze spadkodawcą w chwili jego śmierci. W przeciwnym razie nie przysługuje im uprawnienie z art. 923 § 1 Kodeksu cywilnego.

Aby zakwalifikować jakąś osobę do osób bliskich spadkodawcy, należy uwzględniać konkretne okoliczności. Zatem osobami takimi mogą być nie tylko krewni spadkodawcy, ale również dalsi krewni, jeśli tylko istnieje ów stosunek „bliskości”, a także osoby pozostające ze spadkodawcą w trwałym związku faktycznym. Nie jest natomiast wymagane, aby osoby te prowadziły ze spadkodawcą wspólne gospodarstwo.

Zapis naddziałowy

Ponadto do tej kategorii długów należy również obowiązek wydania małżonkowi spadkodawcy przedmiotów urządzenia domowego określony w art. 939 Kodeksu cywilnego. Jest to tzw. zapis naddziałowy. W takim wypadku obciążony zapisem jest tylko spadkobierca ustawowy, który dziedziczy w zbiegu z uprawnionym małżonkiem.

Obowiązek ten istnieje, jeśli spełni się dodatkowe przesłanki. Małżonek uprawniony musi być spadkobiercą ustawowym. Nie otrzyma więc zapisu naddziałowego w przypadku uznania go za niegodnego lub gdy zrzeknie się dziedziczenia, czy też jeśli odrzuci spadek, zostanie wyłączony od dziedziczenia na mocy testamentu negatywnego, czy też jeśli zostanie wydziedziczony. Jeśli spadkodawca powoła do dziedziczenia w testamencie swojego małżonka, to nie nie jest on już uprawnionym z art. 939 Kodeksu cywilnego. Spadkobiercy, którzy dziedziczą w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy nie mogą być jego zstępnymi, a jeśli już nimi są, to nie mogą z nim mieszkać w chwili jego śmierci. Zgodnie z art. 939 § 2 Kodeksu cywilnego zapis naddziałowy nie przysługuje małżonkowi, jeśli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy.

W przepisie art. 939 Kodeksu cywilnego widoczne jest odesłanie do przepisów o zapisie (do roszczeń małżonka z tytułu zapisu naddziałowego stosuje się odpowiednio przepisy o zapisie). Konsekwencją takiego uregulowania jest to, że małżonek ma roszczenie o przeniesienie na niego udziałów we współwłasności przedmiotów urządzenia domowego. Natomiast współspadkobiercy, na których ciąży obowiązek wykonania zobowiązania z tytułu zapisu naddziałowego muszą zawrzeć umowę stosownej treści z małżonkiem spadkodawcy.

Dostarczanie środków utrzymania dziadkom spadkodawcy

Do długów spadkowych należy także obowiązek dostarczania dziadkom spadkodawcy środków utrzymania. Ciąży on zarówno na spadkobiercach ustawowych, jak i testamentowych, jeśli dziadków nie powołano do dziedziczenia, znajdują się w niedostatku, nie mogą otrzymać świadczeń, które im się należą od osób, które mają względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny, a spadkobiercy nie są względem nich do tego zobowiązani.

Przy określeniu zakresu obowiązku jaki ciąży na spadkobiercy bierze się pod uwagę czystą wartość spadku. Konieczne jest też wskazanie na pewną swoistą cechę tego długu spadkowego. Zobowiązany ma bowiem upoważnienie przemienne. Może on wypełnić swój obowiązek poprzez dostarczenie dziadkom spadkodawcy środków utrzymania lub też uiścić jednorazowo na ich rzecz sumę, która odpowiada wartości 1/4 spadku przypadającą zobowiązanemu.

Obowiązki, o których mowa w art. 938 i 966 Kodeksu cywilnego powstają z chwilą otwarcia spadku lub później. Jeśli natomiast w chwili otwarcia spadku nie spełniono przesłanek powstania omawianego długu spadkowego i dopiero później dziadkowie popadli w niedostatek i nie mogli otrzymać świadczeń alimentacyjnych od osób, które są do tego zobowiązane, to obowiązek dostarczania im środków utrzymania nie powstaje w chwili otwarcia spadku tylko w innym czasie.

Długi spadkowe w Krakowie? Jako adwokat mogę Ci pomóc!

Problem długów spadkowych to problem nieobcy dla osób zajmujących się na co dzień prawem spadkowym. W tym zakresie moja adwokat od spadków w Krakowie w może Ci pomóc między innymi w następujących sprawach:

1. ustalenie zakresu długów spadkowych,
2. egzekwowanie długów spadkowych,
3. doradztwo związane z celowością przyjęcia lub odrzucenia spadku.