Przyjęcie i odrzucenie spadku

Na czym polega przyjęcie lub odrzuceniu spadku?

Spadek jest najczęściej odrzucany z powodu długówZ chwilą śmierci spadkodawcy spadkobierca nabywa spadek z mocy samego prawa. Aby nabyć spadek nie trzeba wcześniej składać oświadczenia o przyjęciu spadku. Nie jest ono jednak definitywne, dlatego w określonym terminie można złożyć stosowne oświadczenie co do spadku. W myśl art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca ma trzy możliwości co zrobić ze spadkiem:

  1. przyjąć spadek wprost (czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe),
  2. przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza(z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe),
  3. odrzucić spadek.

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku skutkuje tym, że spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył momentu otwarcia spadku (art. 1020 Kodeksu cywilnego).

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.

Nie można złożyć oświadczenia, o którym mowa pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu pod rygorem nieważności. Nie można też go odwołać.

Kto może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Zdolność do czynności prawnych

Oświadczenie to może złożyć samodzielnie osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Osobą posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych są zasadniczo osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo.

W imieniu osób nieposiadających pełnej zdolności prawnej oświadczenie składają przedstawiciele ustawowi. Przyjęcie spadku wprost i odrzucenie spadku w imieniu osoby, która nie posiada zdolności do czynności prawnych, potrzebna jest zgoda sądu opiekuńczego. Jeśli takiej zgody nie ma, oświadczenie złożone przez przedstawiciela ustawowego jest nieważne.

Złożenie oświadczenia przez pełnomocnika

Osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych może złożyć takie oświadczenie osobiście lub posłużyć się pełnomocnikiem (art. 1018 § 3 Kodeksu cywilnego). Do pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymagana jest forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym.

Z treści takiego pełnomocnictwa powinno jednoznacznie wynikać, że upoważniono daną osobę do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku w określony sposób lub też do odrzucenia spadku.

Sytuacja spadkobiercy przed złożeniem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Odrzucenie spadku przez dzieckoArt. 1015 § 1 k.c. stanowi, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć przed upływem 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o powołaniu do spadku. Do czasu aż upłynie ten termin i do czasu złożenia oświadczenia – nabycie spadku jest tymczasowe. W tym okresie sytuacja spadkobiercy wygląda następująco:

  1. spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko ze spadku – majątek spadkobiercy jest oddzielony od majątku spadkowego. Jeśli nastąpi proces o wykonanie obowiązku należącego do długów spadkowych, pozwany spadkobierca może żądać zawieszenia postępowania do czasu złożenia przez niego oświadczenia co do spadku lub upływu 6 miesięcznego terminu;
  2. spadkobierca nie może w tym czasie zbyć spadku ani udziału w spadku, ani też zbyć przedmiotu należącego do spadku ani udziału w takim przedmiocie;
  3. nie może też w tym czasie uzyskać postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku ani poświadczenia dziedziczenia, ponieważ złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub upływ 6 miesięcznego terminu jest konieczną przesłanką takiego oświadczenia (art. 1026 k.c. i 640 § 2 kodeksu postępowania cywilnego).

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się przed sądem albo przed notariuszem. Złożenie takiego oświadczenia przez spadkobiercę powoduje definitywne nabycie praw i obowiązków. Spadkobierca, który złożył oświadczenie o przyjęciu spadku nie może się już z niego wycofać. Majątek, który posiada łączy się z majątkiem spadkowym.

Czym jest transmisja?

Z pojęciem transmisji związana jest sytuacja, w której spadkobierca umrze przed złożeniem oświadczenia co do spadku i zanim upłynie termin do złożenia takiego oświadczenia. W takim wypadku jego spadkobiercy wstępują w sytuację prawną poprzednika. Mogą zatem złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Spadkodawca, który zmarł to transmitent, a osoba powołana do dziedziczenia po nim – transmitariusz.

Skutki odrzucenia spadku

Oświadczenie o odrzuceniu spadku skutkuje utratą przez spadkobiercę praw i obowiązków, które wchodzą w skład spadku. Spadkobierca składający takie oświadczenie traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Zatem jego udział w spadku przechodzi na jego spadkobierców.

Nie można natomiast odrzucić spadku na korzyść innej osoby (potocznie mówiąc zrzec się spadku na rzecz kogoś). Spadkobierca ustawowy ma jedynie możliwość zrzeczenia się dziedziczenia przez zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia określonej w art. 1048 k.c. z przyszłym spadkodawcą.

Odrzucenie spadku może powodować między innymi”

  1. zmianę tytułu powołania do spadku – w przypadku, gdy jedyny spadkobierca testamentowy spadek odrzucił do dziedziczenia dochodzą spadkobiercy ustawowi;
  2. zmiany wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców – może to nastąpić np. przez przyrost (art. 965 Kodeksu cywilnego);
  3. zmianę kręgu osób, które dochodzą do dziedziczenia – w przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę dziedziczącego w pierwszej kolejności, do dziedziczenia dochodzą następni spadkobiercy.

Konsekwencją odrzucenia zapisu windykacyjnego jest powrót przedmiotu zapisu windykacyjnego do majątku spadkowego. Przedmiot ten jednak nie powraca, jeśli testator nie skorzystał z możliwości powołania zapisobiercy podstawionego (art. 963 w zw. z art. 981.5 Kodeksu cywilnego). W takiej sytuacji przedmiot zapisu windykacyjnego nabywa zapisobierca podstawiony.

W polskim prawie brak możliwości dorozumianego przyjęcia spadku. Spadkobierca, który przejął majątek spadkowy i zaczął nim zarządzać, może go potem odrzucić. W przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę, do stosunków między nim a spadkobiercami, którzy doszli do spadku zamiast niego, zastosowanie znajdują przepisy o prowadzeniu spraw bez zlecenia (art. 1021 kodeksu cywilnego). Przy rozliczeniach między nimi ma znaczenie fakt, że spadkobierca prowadzi własne sprawy dopóki nie odrzuci spadku.

Pogorszenie sytuacji wierzycieli na skutek odrzucenia spadku

Odrzucenie spadku nie może pogarszać sytuacji wierzycieliCzęsto zdarza się, że spadkobierca odrzucając spadek pogarsza sytuację jego wierzycieli. Ma to miejsce, gdy majątek osobisty spadkobiercy jest obciążony długami, a majątek spadkowy przedstawia znaczną wartość.

Odrzucenie spadku skutkuje brakiem przejścia przedmiotów majątkowych do majątku spadkobiercy, z których to przedmiotów wierzyciele mogliby egzekwować swoje należności. Zatem zgodnie z art. 1024 § 1 Kodeksu cywilnego, jeśli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, to każdy z tych wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili otwarcia spadku, może domagać się, żeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego. Podstawą są wtedy przepisy o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.

Jeśli oświadczenie spadkobiercy o odrzuceniu spadku zostanie uznane za bezskuteczne w stosunku do wierzyciela, to ma on możliwość kierowania egzekucji z przedmiotów spadkowych, tak jakby dłużnik przyjął spadek. Dla spadkobierców nie jest to dogodna sytuacja, ponieważ realna wartość spadku zostaje zmniejszona. Ponadto w takiej sytuacji nie jest do końca wiadome, czy wierzyciel skorzysta z możliwości przewidzianych prawem.

Dlatego też możliwość wystąpienia z żądaniem uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne ograniczono terminem. Można z nim wystąpić w ciągu 6 miesięcy od chwili kiedy powzięto wiadomość o odrzuceniu spadku, ale nie później niż przed upływem 3 lat od odrzucenia spadku (art. 1024 § 2 Kodeksu cywilnego). Jest to termin zawity. Jego upływ powoduje wygaśnięcie uprawnienia wierzyciela.

Skutki upływu terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z art. 1017 Kodeksu cywilnego jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

Uchylenie od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Składający oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli, gdy działał pod wpływem błędu lub groźby, a także na skutek podstępu. Musi to nastąpić przed sądem i być przez sąd zatwierdzone. Spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Jeśli pod wpływem błędu lub groźby nie złożył w terminie żadnego oświadczenia, to także może się uchylić od skutków prawnych niezachowania terminu

Groźba pod wpływem, której złożono (lub nie złożono) oświadczenie musi być poważna i bezprawna. Niebezpieczeństwo wynikające z groźby musi grozić osobie lub dobrom majątkowym osoby składającej oświadczenie lub osobie trzeciej. Nie jest natomiast ważne od kogo ona pochodzi. Błąd z kolei musi dotyczyć treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wygasa po upływie roku od chwili, w której spadkobierca błąd wykrył, lub od chwili kiedy ustał stan obawy. Bez znaczenia jest czy uchylenie się nastąpiło przed, czy też po stwierdzeniu nabycia spadku, a także przed czy też po dokonaniu działu spadku.

Odrzucenie spadku w Krakowie? Jako adwokat mogę Ci pomóc!

Moja kancelaria adwokacka w Krakowie zajmuje się między innymi prawem spadkowym, dlatego też jestem w stanie rozwiązać Twoje problemy dotyczące przyjęcia lub odrzucenia spadku. Jako adwokat z Krakowa jestem Ci w stanie pomóc między innymi w następujących sprawach:

  1. podjęcie decyzji co do przyjęcia lub odrzucenia spadku,
  2. złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku,
  3. ustalenie skutków złożenia oświadczenia przez inną osobę.