Stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej
Czym jest stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej?
Stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej to jeden z nadzwyczajnych środków zaskarżenia decyzji administracyjnej. Podstawowym (zwyczajnym) środkiem zaskarżenia jest odwołanie od decyzji.
Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ma na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnych dotkniętych poważnymi wadami prawnymi – dotyczącymi zarówno treści decyzji administracyjnej, jak i sposobu prowadzenia postępowania administracyjnego w tej sprawie.
W przeciwieństwie do odwołania od decyzji, wniesienie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej jest możliwe po ostatecznym zakończeniu postępowania administracyjnego. Z tego powodu, ten środek odwoławczy jest określany jako nadzwyczajny środek zaskarżenia. Możliwość ta jest także związana z zamiarem wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji administracyjnych dotkniętych najpoważniejszymi wadami.
Wady stanowiące podstawy do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej mogą być rozpoznawane w zwykłym postępowaniu odwoławczym wszczętym na skutek wniesienia odwołania od decyzji administracyjnej. Wady te powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności z urzędu przez organy administracji drugiej instancji, możliwe jest także zwrócenie uwagi tych organów w odwołaniu od decyzji administracyjnej.
Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji
Złożenie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej jest możliwe tylko w wypadkach ściśle określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego. Złożenie wniosku dot. stwierdzenia nieważności decyzji z innego powodu niż określony w przepisach będzie skutkowało wydaniem decyzji odmawiającej stwierdzenia nieważności,
Zgodnie z art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która dotknięta jest jedną z poniżej wymienionych wad:
- została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości
- została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa
- dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną
- została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie
- była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały
- w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą
- zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa
Naruszenie przepisów o właściwości
Przepisy o właściwości określają, który organ administracji publicznej powinien rozpatrzyć daną sprawę. Nieważność decyzji administracyjnej może być skutkiem naruszenia każdego rodzaju właściwości:
- rzeczowej (który organ powinien rozpoznać sprawę danej kategorii)
- miejscowej (sprawę rozpoznał organ w innym miejscu niż powinno mieć to miejsce)
- instancyjnej (sprawę rozpoznał organ drugiej instancji zamiast organu pierwszej instancji lub odwrotnie)
Wydanie decyzji bez podstawy prawnej
Z brakiem podstawy prawnej mamy do czynienia, gdy przepisy prawa nie zawierają podstawy wydania w takiej sytuacji decyzji administracyjnej. Brak podstawy prawnej musi mieć charakter obiektywny i może dotyczyć całości, jak i części decyzji.
Brak podstawy prawnej zachodzi, gdy decyzja rzeczywiście jej nie posiada. Nie można mówić o braku podstawy prawnej, gdy decyzja jej nie wymienia lub wymienia niewłaściwy przepis. Decyzja jest wydana bez podstawy prawnej między innymi gdy:
- została wydana w sprawie nienormowanej przez prawo administracyjne
- z przepisów prawa wynika, że załatwienie sprawy ma nastąpić w innej formie niż decyzja administracyjna
- brak w przepisach prawa podstawy do zawarcia w treści decyzji określonej klauzuli, na przykład wyznaczenia w decyzji terminu wykonania obowiązku nałożonego tą decyzją
- decyzja została wydana z urzędu w sytuacji, gdy mogła być wydana wyłącznie na wniosek strony
- organ odwoławczy utrzymał w mocy decyzję wydaną na podstawie przepisów, które w czasie rozpatrywania odwołania już nie obowiązywały
Wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa
Rażące naruszenie prawa dotyczy przypadków kwalifikowanego (wyjątkowo poważnego) naruszenia przepisów prawa materialnego, procesowego lub ustrojowego. Z rażącym naruszeniem prawa mamy na przykład do czynienia w przypadku:
- naruszenia zasad ogólnych Kodeksu postępowania administracyjnego określonych w art. 6-16 (np. zasady legalności, czy informowania stron)
- naruszenia zasady dwuinstancyjności
- potraktowania przez organ pierwszej instancji odwołania strony jako wniosku o wznowienie postępowania
- wydania decyzji bez jakiegokolwiek postępowania dowodowego
- nałożenia obowiązków na osobę zmarłą
Ponowne rozstrzygnięcie tej samej sprawy
Zasadą w przypadku postępowania administracyjnego jest możliwość jednokrotnego wydawania decyzji administracyjnej w tej samej sprawie (z uwzględnieniem możliwości prowadzenia postępowania odwoławczego).
W związku z tym, ponowne rozstrzygnięcie przez organ administracji sprawy załatwionej wcześniej decyzją ostateczną jest możliwe tylko po uchyleniu pierwotnej decyzji w ustalonym przez prawo trybie – na przykład na skutek stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej lub wznowienia postępowania administracyjnego.
Dla stwierdzenia, że nastąpiło naruszenia zasady jednokrotnego rozstrzygania danej sprawy administracyjnej, istotne znaczenie ma istnienie tożsamości obu spraw administracyjnych. Decyzja ostateczna ma bowiem powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą prawną stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.
Sprawa musi dotyczyć więc tych samych podmiotów, chyba że w prawa strony wejdą jej następcy prawni albo zmieni się struktura i nazwa organu, ale pozostanie niezmieniona właściwość rzeczowa (do rozstrzygania pewnej kategorii spraw), czy nowy organ wejdzie w kompetencje drugiego, który przestał działać.
Tożsamość musi dotyczyć też przedmiotu postępowania administracyjnego, to jest:
- podstawy prawnej
- podstawy faktycznej
- treści żądania strony
Skierowanie decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie
Przesłanka ta nie dotyczy omyłkowego doręczenia decyzji, lecz rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach osoby, która nie jest stroną w rozumieniu art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego. Stroną jest jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Nie ma podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji, gdy w decyzji użyto niepełnej nazwy strony. Podobnie jeżeli organ administracji rozstrzygnął decyzją o prawach i obowiązkach strony postępowania, lecz decyzję tę doręczył innemu podmiotowi nieposiadającemu interesu prawnego.
Niewykonalność decyzji
Kolejną przyczyną nieważności decyzji jest jej niewykonalność. Podstawę do stwierdzenia nieważności stanowi niewykonalność
- istniejąca w dniu wydania decyzji
- mająca trwały charakter
Niewykonalność decyzji może być faktyczna lub prawna. Z pierwszym rodzajem niewykonalności mamy do czynienia, gdy wykonanie decyzji jest niemożliwe z uwagi na przesłanki natury technicznej. Natomiast niewykonalność prawna zachodzi, gdy istnieją określone nakazy lub zakazy uniemożliwiające wykonanie decyzji.
Wykonanie decyzji grozi popełnieniem czynu zagrożonego karą
Decyzja jest nieważna, gdy w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą. Chodzi tu o takie sytuacje, w których karą zagrożony jest nie sam fakt podjęcia rozstrzygnięcia, ale przystąpienie do jego realizacji. Natomiast nie jest istotne, czy adresat podjął takie działania.
Czyn zagrożony karą, to czyn będący przestępstwem, wykroczeniem oraz czyn zagrożony karą administracyjną.
Nieważność decyzji administracyjnej z mocy prawa
Ostatnia z przyczyn uzasadniających stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej to przyczyny określone wprost i wyraźnie w przepisach szczególnych. Przepisy te muszą obowiązywać w momencie stwierdzania nieważności decyzji.
Przykładem przepisu szczególnego umożliwiającego stwierdzenie nieważności jest art. 28 ust. 1 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Przepis ten umożliwia stwierdzenie nieważności uchwały rady gminy w całości lub części w przypadku istotnego naruszenie zasad sporządzania studium lub planu miejscowego, istotne naruszenie trybu ich sporządzania, a także naruszenie właściwości organów w tym zakresie.
Kiedy nie można stwierdzić nieważności decyzji administracyjnej?
Art. 156 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje dwie okoliczności wyłączające możliwość stwierdzenia nieważności decyzji:
- upływ okresu 10 lat
- wywołanie przez decyzję nieodwracalnych skutków prawnych
Upływ 10 letniego okresu od dnia wydania decyzji
Upływ 10 letniego terminu od dnia wydania decyzji uniemożliwia stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej tylko w przypadku decyzji:
- skierowanej do osoby niebędącą stroną w sprawie
- dotyczącej sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną
- zawierającej wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa
W pozostałych przypadkach jest możliwe stwierdzenie nieważności decyzji pomimo upływu 10 letniego okresu.
Nieodwracalne skutki decyzji
Natomiast przesłanka nieodwracalnych skutków prawnych dotyczy wszystkich przyczyn nieważności decyzji administracyjnej określonych w art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Przez nieodwracalność skutków prawnych należy rozumieć sytuację, w której organ administracji we własnym zakresie nie może usunąć skutków prawnych decyzji z uwagi na brak przepisów prawnych mogących stanowić dla niego podstawę prawną do podjęcia aktów lub czynności cofających, znoszących lub odwracających skutki prawne wywołane przez decyzję administracyjną dotkniętą wadą nieważności.
Natomiast to, że inne organy państwa mogą to uczynić nie zmienia faktu, iż z punktu widzenia własnych działań organu administracji publicznej skutki takie są nieodwracalne, ponieważ organ ten sam nie może ich znieść.
Postępowanie administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
Organ właściwy do stwierdzenia nieważności
Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest zasadniczo organ wyższego stopnia w stosunku do organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Natomiast, gdy decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze organem właściwym jest ten organ (art. 157 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Organem wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego (np. rady gminy i wójta, burmistrza, prezydenta miasta) jest samorządowe kolegium odwoławcze (art. 17 pkt 1) Kodeksu postępowania administracyjnego).
Przebieg postępowania administracyjnego
Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności wszczyna się z urzędu lub na wniosek strony. Postępowanie z urzędu wszczyna się w następujących przypadkach:
- organ sam podejmie wiadomość o przyczynie nieważności
- gdy sam uzyska tę wiadomość na skutek wpłynięcia skargi od osoby trzeciej
- gdy sprzeciw złoży prokurator
- gdy żądanie wpłynie od Rzecznika Praw Obywatelskich lub organizacji społecznej działającej na prawach strony
Jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że decyzja jest dotknięta jedną z wad skutkujących koniecznością stwierdzenia nieważności decyzji, organ administracji właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności może wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji z urzędu lub na wniosek strony.
Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej następuje w drodze decyzji. Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie nieważności, organ administracji wydaje jedną z następujących decyzji:
- stwierdzającą nieważność decyzji
- odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji (jeżeli wniosek w tej sprawie został uznany za nieuzasadniony)
- stwierdzającą wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa (jeżeli nie jest możliwe stwierdzenie nieważności ze względu na upływ 10 letniego okresu od dnia wydania decyzji)
- o umorzeniu postępowania (w przypadku, w którym postępowanie w sprawie stało się bezprzedmiotowe z jakiegokolwiek powodu)
Problemy z nieważnością decyzji administracyjnej w Krakowie? Moja kancelaria adwokacka może Ci pomóc!
Moja kancelaria adwokacka specjalizuje się w prawie administracyjnym. W szczególności w zakresie dotyczącym prowadzenia działalności gospodarczej, nieruchomości oraz w zakresie zbliżonym do prawa cywilnego.
W związku z tym, jako adwokat z Krakowa będę w stanie pomóc Ci między innymi w następujących sprawach:
- ocena możliwości złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej
- ocena możliwości zaskarżenia decyzji w drodze odwołania lub poprzez złożenie wniosku o wznowienie postępowania
- reprezentowanie w postępowaniu sądowym i sądowoadministracyjnym