Wznowienie postępowania administracyjnego
Czym jest wznowienie postępowania administracyjnego?
Wznowienie postępowania administracyjnego pozwala na ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną. Jest to możliwe, jeżeli postępowanie prowadzące do wydania decyzji było obarczone poważnymi wadami – wskazanymi wprost w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.
Wznowienie postępowania jest jednym z nadzwyczajnych środków zaskarżenia ostatecznych decyzji administracyjnej (innym środkiem jest stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej). W przeciwieństwie do zwykłej procedury zaskarżenia decyzji administracyjnych (wniesienia odwołania od decyzji administracyjnej), dotyczy ona decyzji ostatecznych. Decyzje ostateczne do decyzje, od których nie przysługuje odwołanie, odwołanie nie zostało wniesione lub też odwołanie zostało rozpatrzone w sposób odmowny.
Wady stanowiące podstawę wznowienia postępowania administracyjnego powinny być rozpatrywane przez organy administracji z urzędu w trakcie zwykłego postępowania administracyjnego, w tym także postępowania prowadzonego na skutek wniesienia decyzji administracyjnej.
Kiedy można wznowić postępowanie administracyjne?
Wznowienie postępowania administracyjnego jest możliwe tylko w przypadkach określonych wprost w przepisach prawa. Kodeks postępowania administracyjnego określa te przypadki w trzech przepisach – art. 145, art. 145a oraz art. 145b.
Zgodnie z art. 145 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi, że w sprawie zakończonej decyzją ostateczną (nie przysługuje odwołanie od decyzji administracyjnej) wznawia się postępowanie administracyjne, jeżeli:
- dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe
- decyzja wydana została w wyniku przestępstwa
- decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu
- strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu
- wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję
- decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu
- zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji
- decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione
Przepisy art. 145a oraz 145b Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują dodatkowo możliwość wznowienia postępowania administracyjnego w dwóch kolejnych przypadkach:
- gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (art. 145a)
- gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania, jeżeli naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną (art. 145b)
Oparcie decyzji na fałszywych dowodach
Wznowienie postępowania administracyjnego jest możliwe w przypadku występowania fałszywego dowodu w materiale dowodowym, zebranym i rozpatrzonym przez organ administracji podczas ustalania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (decyzji) wydanego w sprawie administracyjnej.
Fałszywość dowodu może dotyczyć każdego dowodu – bez znaczenia pozostaje kwestia rodzaju tego dowodu, czy też osoby wnoszącej o przeprowadzenie dowodu.
Sfałszowanie dowodu powinno być stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego odpowiedniego organu. Wymóg ten nie musi być jednak spełniony, jeżeli:
- popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne w celu uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego (art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego)
- postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa (art. 145 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Wydanie decyzji w wyniku przestępstwa
Przestępstwem na gruncie prawa karnego jest zbrodnia i występek. Zbrodnia, to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą. Natomiast występek, to czyn zabroniony zagrożony karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5 000 zł, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającej miesiąc (np. kradzież).
Przestępstwo jest przyczyną wznowienia postępowania administracyjnego, gdy zachodzi związek przyczynowy między popełnieniem przestępstwa oraz samym wydaniem decyzji.
Przestępstwo powinno być stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu. Przestępstwami, w wyniku których może dojść do wydania decyzji, są w szczególności:
- przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości (np. fałszywe zeznania, fałszywe oskarżenie, wywieranie wpływu na czynności sądu)
- przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego (np. naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego, fałszywe zawiadomienie, przekupstwo)
- przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów (np. podrabianie dokumentów, poświadczenie nieprawdy, posługiwanie się dokumentem innej osoby)
Wydanie decyzji przez pracownika lub organ administracji podlegający wyłączeniu
Kolejną przesłanką wznowienia postępowania administracyjnego jest wydanie decyzji przez pracownika lub przez organ administracji podlegający wyłączeniu stosownie do art. 24, 25, 27 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Przyczyny wyłączenia pracownika organu administracji
Zgodnie z art. 24 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:
- w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki
- swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia
- osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli
- w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3
- w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji
- z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne
- w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej
Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli (art. 24 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Ponadto bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie wymienionych w § 1, a które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika (art. 24 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Przyczyny wyłączenia organu administracji
Z kolei organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
- jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3
- osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3
Zgodnie z art. 27 Kodeksu postępowania administracyjnego członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu w przypadkach, w których wyłączeniu podlega pracownik organu administracji.
Natomiast członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli brał udział w wydaniu decyzji objętej wnioskiem.
Niezawiniony brak udziału strony w postępowaniu administracyjnym
Wznowienie postępowania administracyjnego jest możliwe również wtedy, gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu.
Wznowienie następuje wtedy na żądanie strony (art. 147 Kodeksu postępowania administracyjnego). Może jednak nastąpić także na skutek sprzeciwu prokuratora wniesionego za zgodą strony (art. 184 Kodeksu postępowania administracyjnego), a także z własnej inicjatywy organu, jeśli zachodzą okoliczności z art. 61 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego (szczególnie ważny interes strony).
Brak udziału strony w postępowaniu jest przyczyną wznowienia postępowania administracyjnego, gdy nie jest przez tę stronę zawiniony. Brak ten jest więc konsekwencją uchybień organu bądź skutkiem przeszkód o charakterze obiektywnym. Uchybieniem organu administracji jest na przykład zaniechanie zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania, o terminie i miejscu poszczególnych czynności procesowych lub o wniesieniu odwołania przez inną stronę.
Nowe okoliczności faktyczne i nowe dowody
Kolejną przesłanką wznowienia postępowania administracyjnego jest wyjście na jaw istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych lub nowych dowodów.
Warunkiem wznowienia postępowania na tej podstawie jest:
- istnienie tych okoliczności lub dowodów w dniu wydania decyzji administracyjnej
- brak ich znajomości organowi administracji, który wydał decyzję (art. 145 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Brak uzyskania stanowiska innego organu
Jeśli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ, to decyzję wydaje się dopiero po zajęciu stanowiska przez ten organ. Organ swoje stanowisko może wyrazić przez wyrażenie opinii lub zgody albo wyrażenie stanowiska w innej formie (art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Art. 145 § 1 pkt 6 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi, że postępowanie administracyjne wznawia się, gdy przed wydaniem decyzji nie uzyskano stanowiska innego organu.
Odmienne rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego
W toku postępowania administracyjnego może wystąpić zagadnienie wstępne – kwestia, która powinna zostać rozpoznana przez inny organ administracji lub sąd, a która stanowi podstawę wydania rozstrzygnięcia w danej sprawie. W takim przypadku organ administracji zasadniczo zobowiązany jest zawiesić postępowanie administracyjne i wstrzymać się z wydaniem decyzji do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny właściwy organ administracji lub sąd.
W pewnych przypadkach organ administracji jest jednak zobowiązany do załatwienia sprawy bez zawieszenia postępowania administracyjnego, rozstrzygając zagadnienie wstępne we własnym zakresie. Jest to konieczne w przypadku, w którym:
- zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego
- poważną szkodę dla interesu społecznego
- niepowetowaną szkodę dla strony
Jeśli zagadnienie wstępne zostanie rozstrzygnięte ostatecznie odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji administracyjnej, to zachodzi podstawa do wznowienia postępowania administracyjnego.
Wydanie decyzji w oparciu o decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało uchylone lub zmienione
Podstawa do wznowienia postępowania administracyjnego zachodzi także wtedy, gdy wydanie decyzji w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie zmienione lub uchylone (art. 145 § 1 pkt 8 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Decyzji tej nie można uchylić, jeśli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło lat 5 (146 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego
Art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego przesądza, że żądać wznowienia postępowania administracyjnego można również, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.
Wznowienie postępowania administracyjnego z tej przyczyny następuje tylko na żądanie strony (art. 147 Kodeksu postępowania administracyjnego). Może jednak nastąpić z urzędu, jeśli istnieje szczególnie ważny interes strony (art. 61 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Zgodnie z art. 146 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego uchylenie takiej decyzji nie jest możliwe, jeśli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 5 lat.
Naruszenie zasady równego traktowania
Wznowienia postępowania administracyjnego można także żądać, gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania zgodnie z Ustawą o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania.
Warunkiem jest, aby naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną. Konieczne jest wykazanie, że gdyby nie doszło do wspomnianego naruszenia, to decyzja w ogóle nie zostałaby wydana albo jej treść byłaby odmienna.
Wznowienie postępowania administracyjnego z przyczyny, o której mowa następuje tylko na żądanie strony (art. 147 zdanie 2 Kodeksu postępowania administracyjnego). Może jednak nastąpić z urzędu, jeśli istnieje szczególnie ważny interes strony (art. 61 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Skargę o wznowienie wnosi się w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu (art. 145b § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Okoliczności wyłączające uchylenie decyzji na skutek wznowienia postępowania
Upływ czasu
Art. 146 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego przesądza, że uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 i 2 (fałszywe dowody, wydanie decyzji z wyniku przestępstwa) nie jest możliwe, jeśli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat.
Z kolei, jeśli chodzi o pozostałe przyczyny wznowienia postępowania administracyjnego, decyzja nie może być uchylona, jeśli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło lat 5 (art. 146 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Termin pięcioletni dotyczy również wznowienia postępowania po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego oraz możliwości wznowienia postępowania administracyjnego w przypadku wydania orzeczenia sądu stwierdzającego naruszenie zasady równego traktowania zgodnie z ustawą z dnia 3.12.2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania.
Konieczność wydania takiej samej decyzji
Nie uchyla się decyzji także w przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej (art. 146 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Przepis ten związany jest z zasadą szybkości postępowania. Można go zastosować zarówno, gdy wystąpiły terminy przedawnienia z art. 146 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, jak i wcześniej.
Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania administracyjnego
Wszczęcie postępowania
Zgodnie z art. 147 Kodeksu postępowania administracyjnego wznowienie postępowania administracyjnego następuje:
- z urzędu
- na żądanie strony
Wniosek o wznowienie postępowania administracyjnego jest wymagany w przypadku 3 podstaw do wznowienia postępowania:
- niezawinionego braku uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym
- wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
- wydania orzeczenia sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania
W pozostałych przypadkach postępowanie administracyjne wznawia się z urzędu. Kodeks postępowania administracyjnego dopuszcza jednak wyjątki od tej zasady. Mianowicie organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony (art. 61 § 2 zdanie 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Termin do złożenia wniosku o wznowienie
Wniosek o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji (art. 148 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Podanie to wnosi się w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego.
Wyjątkiem jest sytuacja, w której przyczyną wznowienia postępowania był niezawiniony przez stronę brak uczestnictwa w postępowaniu. W takim wypadku termin do złożenia podania o wznowienie postępowania administracyjnego biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji (art. 148 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Decyzja o wznowieniu postępowania
Postępowanie wznawia się w ten sposób, że organ właściwy wydaje postanowienie (art. 149 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Postanowienie w sprawie wznowienia postępowania administracyjnego stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy (art. 149 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
W przypadku odmowy wznowienia postępowania administracyjnego również wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie (art. 149 § 3 i 4 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Organ właściwy do wznowienia postępowania administracyjnego
Postanowienie o wznowieniu bądź odmowie wznowienia postępowania administracyjnego wydaje organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji (art. 150 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Jeśli natomiast przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji, to o wznowieniu postępowania administracyjnego rozstrzyga organ wyższego stopnia (art. 150 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego). Nie dotyczy to jednak przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegium odwoławcze (art. 150 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Po przeprowadzeniu postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy, organ administracji może wydać zasadniczo jedną z następujących decyzji:
- odmówić uchylenia decyzji dotychczasowej – gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia
- uchylić decyzję dotychczasową oraz wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy
Jeśli w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego nie można uchylić decyzji, ponieważ od dnia doręczenia lub ogłoszenia upłynęło lat 10 lub 5 (art. 146 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego), organ administracji publicznej stwierdza wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których nie było możliwe uchylenie tej decyzji.
Wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji administracyjnej
Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzymuje z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeśli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego (art. 152 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Wstrzymanie wykonania decyzji następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Jednak, gdy postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze zażalenie nie przysługuje (art. 152 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Problemy z wznowieniem postępowania administracyjnego w Krakowie? Jako adwokat mogę Ci pomóc!
Moja kancelaria adwokacka w Krakowie specjalizuje się w między innymi w prawie administracyjnym. W szczególności w sprawach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, nieruchomościami lub prawem cywilnym.
Dzięki temu, jako adwokat z Krakowa jestem w stanie pomóc Ci między innymi w następujących sprawach:
- ocena możliwości i celowości złożenia wniosku o wznowienie postępowania administracyjnego
- reprezentowanie w postępowaniu administracyjnym
- reprezentowanie przed sądami administracyjnymi