Zapis windykacyjny

autor: adwokat Wojciech Rudzki

Ostatnia aktualizacja w dniu 14 stycznia 2025 roku.

Zapis windykacyjny to rodzaj testamentu umożliwiający przekazanie rzeczy lub prawa konkretnej osobie. Umożliwia uniknięcie ogólnej zasady polskiego prawa spadkowego, którą jest dziedziczenie spadku w ułamku (na przykład 1/2 albo 1/3 spadku). Dzięki zapisowi windykacyjnemu można przekazać spadkobiercy rzecz lub prawo, które stanie się jego własnością w chwili śmierci spadkodawcy bez potrzeby dokonywania działu spadku. Z tego powodu zapis windykacyjny jest traktowany jak darowizna skuteczna z chwilą śmierci. Po przeczytaniu tego artykułu poznasz odpowiedzi między innymi na następujące pytania:

• czym jest zapis windykacyjny?
• czym różni się zapis zwykły od zapisu windykacyjnego?
• czy zapis windykacyjny wymaga zachowania formy aktu notarialnego?
• co można przekazać w zapisie windykacyjnym?
• czy zapis windykacyjny wpływa na dokonanie działu spadku?
• czy zapis windykacyjny wpływa na zachowek?

Czym jest zapis windykacyjny?

Zapis windykacyjny to zawarte w testamencie rozrządzenie, zgodnie z którym określona rzecz lub prawo przechodzi na własność wskazanej osoby w chwili śmierci spadkodawcy (chwili otwarcia spadku).

W polskim systemie prawnym powołanie do dziedziczenia oznacza powołanie do dziedziczenia części spadku (ułamku spadku) lub całości spadku. W przypadku większej ilości spadkobierców, zapis windykacyjny pozwala na automatyczne przekazanie rzeczy lub prawa wybranej przez spadkodawcę osobie (co m.in. pozwala uniknąć konieczności prowadzenia działu spadku celem przyznania poszczególnych składników spadku na rzecz poszczególnych spadkobierców).

Zapisobierca windykacyjny może wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym albo udać się do notariusza, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia albo uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest konieczne, aby legitymować się m.in. przed sądem wieczystoksięgowym jako zapisobierca windykacyjny nieruchomości (czyli jej właściciel od momentu śmierci spadkodawcy).

Jak ustanowić zapis windykacyjny?

Zapis windykacyjny jest ważny tylko wtedy, gdy zostanie umieszczony w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Każda osoba może sporządzić testament notarialny w dowolnej kancelarii notarialnej na terenie Polski – w tej kwestii nie obowiązuje bowiem żadna rejonizacja. Należy jednak pamiętać, że do skutecznego sporządzenia aktu notarialnego wymagana jest osobista obecność osoby sporządzającej testament.

Osoba sporządzająca testament musi wylegitymować się przed notariuszem aktualnym dokumentem tożsamości (dowodem osobistym, paszportem). Zgodnie z § 8 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, sporządzenie testamentu notarialnego z zapisem windykacyjnym może kosztować maksymalnie 200 złotych. Do tego kosztu należy doliczyć także koszty wypisów aktu notarialnego oraz koszt podatku vat.

Osoba sporządzająca testament powinna podać notariuszowi dane wszystkich osób, które zostają ustanowione spadkobiercami, zapisobiercami bądź zapisobiercami windykacyjnymi (imię, nazwisko, imiona rodziców, numer PESEL). Na życzenie osoby sporządzającej testament zarejestrowany akt notarialny może zostać umieszczony przez notariusza w Notarialnym Rejestrze Testamentów. Czynność ta znacznie ułatwi poszukiwanie testamentu przez spadkobierców, zapisobierców bądź zapisobierców windykacyjnych po śmierci osoby sporządzającej testament.

Zgodnie z art. 28 ust. 3 prawa konsularnego, w sytuacjach wyjątkowych akt notarialny może zostać sporządzony przez konsula. Konsul musi jednak dysponował na ten cel pisemnym upoważnieniem od Ministra Sprawiedliwości, udzielanym na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów, jeżeli postanowienie zawierające zapis windykacyjny zostało zamieszczone w testamencie sporządzonym własnoręcznie przed spadkodawcę to wywoła ono skutki zapisu zwykłego. Zapis taki nie przeniesie więc bezpośrednio własności określonego przedmiotu na zapisobiercę, a jedynie spowoduje powstanie po stronie spadkobiercy ustawowego lub testamentowego zobowiązania do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Od tej zasady funkcjonuje jeden wyjątek. Jeżeli spadkodawca uczyni przedmiotem zapisu cały majątek lub zdecydowaną większość, to rozrządzenie jest uważane za powołanie do spadku.

Co może być przekazane poprzez zapis windykacyjny?

Zgodnie z art. 981.1 Kodeksu cywilnego, przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

• rzecz oznaczona co do tożsamości

• zbywalne prawo majątkowe

• przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne

• ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności

• ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej

Rzecz oznaczona co do tożsamości

Rzecz oznaczona co do tożsamości to taka rzecz, którą można indywidualnie wskazać (np. konkretna nieruchomość, konkretny samochód). Tym samym, przedmiot zapisu windykacyjnego nie mogą stanowić rzeczy oznaczone tylko do gatunku a (np. 100 ton zboża).

W związku z tym, przedmiotem tym nie mogą być pieniądze (zwłaszcza w postaci gotówki). Wyjątkiem byłaby sytuacja, w której w ramach zapisu windykacyjnego przekazano by oznacozne egzemplarze banknotów (np. kolekcjonerskich) lub banknoty o wyraźnie sprecyzowanych numerach seryjnych.

Jednakże, dopuszcza się możliwość ustanowienia przedmiotem zapisu windykacyjnego wierzytelność o wypłatę określonych środków z rachunku bankowego należącego do spadkodawcy. Nie będzie to jednak zapis windykacyjny dotyczący rzeczy, a co do zbywalnego prawa majątkowego (co omówimy szerzej poniżej).

Zbywalne prawo majątkowe

Zapisem windykacyjnym można przekazać każde zbywalne prawo majątkowe. Ze względu na obszerność tej kategorii, stworzenie wyczerpującego katalogu praw majątkowych byłoby niemożliwe. Jednakże, tytułem przykładu, przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być następujące prawa:

• przysługująca spadkobiercy wierzytelność wobec innej osoby (np. wobec banku o wypłatę środków z należącego do spadkodawcy rachunku bankowego)

• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

• użytkowanie wieczyste

• służebność gruntowa

• zastaw bądź hipoteka

• majątkowe prawa autorskie

• udziały w spółce z o.o.

Zapis windykacyjny może dotyczyć udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy wspólnicy w umowie spółki ograniczą lub wyłączą wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika na podstawie art. 183 Kodeksu spółek handlowych. W tym przypadku jednak umowa spółki powinna określać warunki spłaty zapisobierców windykacyjnych niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia.

Jednocześnie, zapis windykacyjny nie może dotyczyć takich praw, których spadkodawca nie mógł za życia zbyć. Mowa np. o:

• służebności osobistej

• prawie użytkowania

• prawie pierwokupu bądź prawie odkupu

• prawie do pobierania alimentów

• osobistym prawie autorskim

Przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne

Zapis windykacyjny może dotyczyć również przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.

Zgodnie z art. 55.1 Kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwem jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. W skład przedsiębiorstwa wchodzą zatem zarówno nieruchomości i ruchomości potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej, jak też i np. wszelkie patenty, koncesje czy prawa wynikające z zawartych umów.

Zgodnie z art. 55.3 Kodeksu cywilnego, za gospodarstwo rolne uważa się natomiast grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Ustanowienie użytkowania lub służebności

W ramach zapisu windykacyjnego spadkodawca może ustanowić prawo użytkowania albo służebności. Prawem tym może zostać obciążona każda nieruchomość, która w momencie śmierci należała do spadkodawcy. Ustanowiona służebność może mieć zarówno charakter służebności gruntowej, służebności osobistej, a nawet służebności przesyłu.

Taki zapis windykacyjny będzie znajdował szczególne uzasadnienie, gdy celem spadkodawcy będzie przekazanie nieruchomości jednej osobie przy jednoczesnym zagwarantowaniu innej osobie prawa do korzystania z tej nieruchomości.

Przykładowo, spadkodawca może ustanowić zapis windykacyjny domu na rzecz swojej córki, jednocześnie ustanawiając na rzecz swojej żony dożywotnią służebność mieszkania. W taki sposób, spadkodawca przekazuje dom dziecku, ale jednocześnie gwarantuje możliwość zamieszkiwania w nim swojej żonie.

Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej

Zapis windykacyjny może dotyczyć również ogółu praw i obowiązków, które przysługują wspólnikowi spółki osobowej. Spółkami osobowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa oraz spółka komandytowo-akcyjna.

Zapis windykacyjny dotyczący praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w spółce osobowej może być ustanowiony jeżeli spełnione są dodatkowe wymagania przewidywane przez Kodeks spółek handlowych oraz umowę spółki. Zgodnie z art. 10 § 1 Kodeksu spółek handlowych, ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Dodatkowo, zgodnie z 10 § 2 Kodeksu spółek handlowych, do jego przeniesienia na inną osobę może dojść dopiero po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej).

Oznacza to, że zapis windykacyjny, którego przedmiotem jest udział wspólnika w spółce osobowej będzie skuteczny, jeżeli:

• umowa w ogóle dopuszcza możliwość przeniesienia udziałów wspólnika na inną osobę

• spadkobierca uzyskał pisemną zgody pozostałych wspólników na jego ustanowienie (chyba że umowa spółki zwalnia od tego obowiązku)

Zapis windykacyjny, a spółka cywilna

Sytuacja jest bardziej skomplikowana w przypadku spółki cywilnej. Jeżeli kwestia ta nie została inaczej uregulowana w umowie spółki cywilnej, śmierć wspólnika poprowadzi do takich skutków, jakby wspólnik ze spółki cywilnej wystąpił za życia.

W momencie wystąpienia ze spółki, powinno dojść do rozliczenia z występującym wspólnikiem (co zgodnie z art. 871 Kodeksu cywilnego, w pewnym uproszczeniu, obejmuje zwrot wkładu oraz wypłatę równowartości udziału w majątku spółki przypadającą na zmarłego wspólnika). W związku z tym, zapis windykacyjny może roszczenia o rozliczenie w związku z wystąpieniem ze spółki (śmiercią). Roszczenie takie może być traktowane jako zbywalne prawa majątkowe.

Wspólnicy spółki cywilnej mogą postanowić, że po śmierci wspólnika na jego miejsce do spółki wstąpią spadkobiercy (co oznacza, że nie dojdzie do wystąpienia wspólnika ze spółki po jego śmierci). Możliwość taką przewiduje art. 872 Kodeksu cywilnego. Ze względu na to, że wyżej wymieniony przepis mówi o możliwości wstępowania do spółki spadkobierców, a nie zapisobierców windykacyjnych, przyjmuje się, że prawo wstąpienia do spółki po śmierci zmarłego wspólnika nie może być przekazane w ramach zapisu windykacyjnego.

Reguły związane z zapisem windykacyjnym

Bezskuteczność zapisu windykacyjnego

Zgodnie z art. 981.2 Kodeksu cywilnego zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Jeżeli z chwilą otwarcia spadku miało dojść do ustanowienia prawa użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Zapis windykacyjny pod warunkiem

Zgodnie z art. 981.3 Kodeksu cywilnego, zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny jest nieważny. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku. Z wyżej wymienionego przepisu wynika, że zapis windykacyjny pod warunkiem spełnienia określonego zachowania wywołuje takie skutki, jakby tego warunku w ogóle nie było.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której z okoliczności wynika, że gdyby warunek nie został w zapisie zastrzeżony to do zapisu w ogóle by nie doszło. W takiej sytuacji, zapis uważa się za nieważny. Nawet uznanie zapisu windykacyjnego za nieważny nie powoduje, że nie wywoła on żadnych skutków prawnych. Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje bowiem skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby spadkodawca obciążył zapisem zwykłym osobę, na której rzecz uczynił zapis windykacyjny. Ponadto, do zapisobiercy windykacyjnego stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia spadku i odrzucenia spadku. Oznacza to, że zapisobierca może przyjąć albo odrzucić zapis w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym się o zapisie dowiedział. Ponadto, do zapisobierca może zostać również uznany za niegodnego dziedziczenia.

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Zapisobierca windykacyjny ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe. Zgodnie z art. 1034.3 Kodeksu cywilnego, jego odpowiedzialność za długi spadkowe, jest ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego według stanu i cen z chwili otwarcia spadku. W związku z tym, zapisobierca windykacyjny nie może zostać zobowiązany do pokrycia długów spadkowych w wysokości wyższej niż wartość tego, co faktycznie w efekcie zapisu mu przypadło.

Do czasu działu spadku, odpowiedzialność wszystkich spadkobierców i zapisobierców windykacyjnych za długi spadkowe jest solidarna. Po dziale spadku, każdy z ww. ponosi już odpowiedzialność tylko w zakresie ułamka, stanowiącego ich udział w odziedziczonym majątku.

Ponieważ zapisobierca windykacyjny ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe, może on złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza bądź wykazu inwentarza. Dokumenty te pozwolą określić wysokość majątku zmarłego oraz wielkość pozostawionych przez niego długów.

Zapis windykacyjny, a zachowek

Czy zapisobierca windykacyjny musi płacić zachowek?

Zgodnie z art. 993 § 1 Kodeksu cywilnego, przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili śmierci spadkodawcy, a według cen z chwili orzekania przez sąd.

Oznacza to, że przedmiot zapisu windykacyjnego należy wycenić, a następnie doliczyć do sumy, która stanowi podstawę obliczenia wysokości zachowku. Co istotne, dla zasadności dokonania doliczenia nie ma znaczenia czy nastąpiło faktyczne nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego przez zapisobiercę windykacyjnej (to znaczy, czy zapisobierca wszedł w posiadanie rzeczy przekazanej zapisem windykacyjnym). Wydanie przedmiotu zapisu na rzecz zapisobiercy nie jest zatem konieczne, by poniósł on odpowiedzialność z tytułu zachowku.

Czy zapisobierca windykacyjny może dochodzić wyrównania zachowku?

Zgodnie z art. 996 § 1 Kodeksu cywilnego, zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Oznacza to, że zapisobierca windykacyjny może dochodzić zachowku od pozostałych spadkobierców (W tym zapisobierców windykacyjnych) jeżeli jego wzbogacenie się jest w dalszym ciągu niższe od tego, co powinien uzyskać na skutek dziedziczenia ustawowego.

Rozpatrzmy to na podstawie prostego przykładu. Rozwiedziony spadkodawca dysponuje majątkiem o wartości 1.000.000 zł. Spadkodawca sporządził testament, w którym spadkobiercą testamentowym ustanowił swojego kuzyna, a na rzecz swojego jedynego syna ustanowił zapis windykacyjny o wartości 300.000 zł. Po śmierci spadkodawcy, jego kuzyn odziedziczył majątek o wartości 700.000 zł, a jego syn o wartości 300.000 zł. Gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego, syn zostałby uznany za jedynego spadkobiercę ustawowego i uzyskał całość spadku. Wysokość zachowku w typowej sytuacji wynosi połowę tego, co spadkobierca uzyskałby w drodze dziedziczenia ustawowego. Syn spadkodawcy może w takim przypadku dochodzić od kuzyna spadkodawcy zachowku w wysokości 200.000 zł tytułem wyrównania wartości należnego zachowku (do kwoty 500.000 zł).

Kiedy zapisobierca windykacyjny ponosi odpowiedzialność za zachowek?

Warto pamiętać, że to spadkobierca jest w pierwszej kolejności odpowiedzialności za zapłatę zachowku. Dopiero gdy uzyskanie zachowku od spadkobiercy jest niemożliwe, uprawniony do zachowku może zwrócić się w tej sprawie do zapisobiercy windykacyjnego. Osoba będąca zapisobiercą windykacyjnym jest obowiązana do zapłaty sumy zachowku tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego. Oznacza to, że maksymalny zakres odpowiedzialności zapisobiercy windykacyjnego wyznacza wartość tego, co dostał.

Jeżeli natomiast osoba, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, sama jest uprawniona do zachowku, ponosi ona odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jej własny zachowek.

Natomiast, jeżeli spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne na rzecz kilku osób, ich odpowiedzialność względem uprawnionego do zachowku jest solidarna. Oznacza to, że jeżeli jedna z osób, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, spełniła świadczenie uprawnionemu do zachowku, może ona żądać od pozostałych osób części świadczenia proporcjonalnych do wartości otrzymanych zapisów windykacyjnych.

Beneficjent zapisu windykacyjnego może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu zapisu windykacyjnego. Jeżeli więc przedmiotem zapisu windykacyjnego był np. samochód to zapisobierca windykacyjny może zwolnić się ze swojej odpowiedzialności z tytułu zachowku w ten sposób, że zamiast wpłacić na rzecz uprawnionego określoną kwotę, przeniesie na jego rzecz własność tego samochodu.

Zapis windykacyjny, a dział spadku

Zapis windykacyjny, a scheda spadkowa

Jak omówiliśmy to już wcześniej, skutkiem zapisu windykacyjnego jest przejście rzeczy lub prawa do majątku zapisobiercy windykacyjnego w chwili śmierci spadkodawcy (w chwili otwarcia spadku). W związku z tym, rzecz lub prawo objęte zapisem windykacyjnym nie wchodzą w skład spadku, a w związku z tym nie podlegają podziałowi w ramach działu spadku.

Pomimo tego, że przedmiot zapisu windykacyjnego nie podlega podziałowi w ramach działu spadku, zapisy windykacyjne mogą mieć wpływać na sposób podziału innych składników spadku. Zapisy windykacyjne oraz darowizny mogą podlegać zaliczeniu na tzw. schedy spadkowe, jeżeli schedy spadkowe są ustalane w ramach konkretnego działu spadku. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w dedykowanym artykule dotyczącym działu spadku.

Kiedy trzeba zaliczyć zapis windykacyjny na schedę spadkową?

Jak wynika z art. 1039 § 1 Kodeksu cywilnego, obowiązek zaliczania darowizn i zapisów windykacyjnych istnieje tylko w przypadku dziedziczenia ustawowego. Skoro zapis windykacyjny jest formą dziedziczenia testamentowego (jest dokonywany w testamencie notarialnym), to obowiązek zaliczenia zapisu windykacyjnego na poczet schedy spadkowej powstanie tylko w przypadku, w którym po jednym zmarłym dojdzie łącznie do dziedziczenia ustawowego i dziedziczenia testamentowego.

Sytuacja taka będzie miała miejsce, jeżeli spadkodawca wprawdzie sporządził testament, ale jednocześnie nie rozporządził w nim całością majątku. W takiej sytuacji, pozostała część majątku może być dziedziczona w ramach dziedziczenia ustawowego pomiędzy zstępnymi (dziećmi, wnukami, prawnukami) albo pomiędzy zstępnymi oraz małżonkiem.

Co ciekawe, również i w tym przypadku nie musi istnieć obowiązek zaliczenia omawianego zapisu na schedę spadkową. Wystarczy, że spadkodawca poczyni w testamencie oświadczenie, że dany zapis windykacyjny jest zwolniony z obowiązku zaliczenia.

Kto musi zaliczyć zapis windykacyjny na schedę spadkową?

Obowiązek zaliczenia zapisów windykacyjnych na poczet schedy spadkowej istnieje, jeżeli:

• dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem (art. 1039 § 1 Kodeksu cywilnego)

• w przypadku innych spadkobierców ustawowych (na przykład rodzeństwa, rodziców) tylko jeżeli spadkodawca nałożył taki obowiązek na zapisobiercę windykacyjnego (art. 1039 § 2 Kodeksu cywilnego)

Jak omówiliśmy to już wcześniej, obowiązek zaliczenia zapisu windykacyjnego na schedę spadkową nie istnieje, jeżeli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Jak przeprowadza się zaliczenie zapisu windykacyjnego na schedę spadkową?

Zgodnie z art. 1042 Kodeksu cywilnego, zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że:

• wartość darowizn lub zapisów windykacyjnych podlegających zaliczeniu na schedy spadkowe dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia

• oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców (zgodnie z ułamkiem, w którym dany spadkobierca dziedziczy)

• każdemu ze spadkobierców zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu

Zaliczenie zapisu windykacyjnego na poczet schedy spadkowej może prowadzić do wyeliminowania zapisobiercy windykacyjnego z działu spadku. Zgodnie z art. 1040 Kodeksu cywilnego, jeżeli wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej danego spadkobiercy, to:

• takiego spadkobiercy nie uwzględnia się przy dziale spadku

• przy dziale spadku nie uwzględnia się darowizny lub zapisu windykacyjnego otrzymanych przez pomijanego spadkobiercę

Co istotne, jeżeli wartość zapisu windykacyjnego przewyższa wartość schedy spadkowej, to zapisobierca windykacyjny nie jest zobowiązany do zwrotu otrzymanego zapisu lub jego równowartości pozostałym spadkobiercom uczestniczącym w dziale spadku.